Ut av skapet

Det er kaldt på det vesle rommet ved Østmarka, ei avdeling ved St. Olavs hospital i Trondheim. Ingeborg Senneset sit på ein hard sofa, med ryggen mot vind­auget. Ho har trekt beina opp under seg og kviler hovudet på knea.

På andre sida av bordet sit behandlaren hennar. Det er snart tre år sidan ho vart innlagt for første gong.

I handa har ho ein lapp. Ho brukar å ha med det når ho veit ho kjem til å streve med å få sagt noko. Noko ho gjerne vil seie.

– Det er noko eg har skjønt, som eg har visst lenge, men som eg ikkje har kunna sagt. Og som eg vurderer å seie, seier ho.

Ho føler ho skal tilstå ei slags synd og er redd for at nokon der nede, i helvete, skal ta tak i beina hennar og dra dei ned om ho tilstår.

Klokka tikkar på veggen. Timen varer berre i tre kvarter. Ho går rundt grauten litt til, så kjem det:

– Eg er ateist.

Behandlaren ser på henne, slår seg på låra og bryt ut:

– Ja, men det visste eg jo!

Instinkt

Senneset smiler og lener seg tilbake. Markerte augebryn viser så vidt under den brune capsen. Det lange, lyse håret heng over den eine skuldra.

Det har  gått seks år sidan timen ved Østmarka, om litt fyller ho 34 år. Etter å ha vore innlagt på tre ulike institusjonar i Trøndelag, flytta ho til Oslo i 2013. Der fekk ho jobb i Aftenposten og har dei siste åra blitt eit kjent namn for mange gjennom kommentarar ho skriv i avisa.

No sit vi i kantina som ho og kollegaene deler med VG og andre. Det er måndag ettermiddag og så godt som tomt rundt oss.

– Det var inga god halleluja-oppleving å kome ut av skapet som ateist. Eg var så redd for å bli slukt av helvetes flammar, sjølv om eg sat der og skulle seie at eg ikkje trudde på det. Så det gir inga ­meining, seier ho.

– Det er derfor eg seier at tru er så mykje meir enn det du greier å tenke rasjonelt. Det ligg så mykje djupare, i ditt instinkt. Derfor er Gud relevant, utan at det betyr at han skal få legge føringar for mitt liv.

– Sit helvetesangsten framleis i?

– Eg vert framleis redd når eg snakkar om det, sjølv om eg ikkje trur på det. Angsten forfølgjer meg ikkje dagleg i dag, men eg kan framleis hugse den kjensla så godt at den kan skremme meg.

Gløymde å be

Ho vaks opp på Flå i Trøndelag, som yngst av tre sysken. I barndomen var tru ­sentralt, men den tok ikkje stor plass heime. «Barnetrua», som delvis kom av kristendoms­undervisning i skulen, var god nok. I feriar derimot var ho ofte saman med storfamilien, der fleire var «veldig sterke i trua».

– Eg prøvde alltid å tilpasse­ meg dei eg var saman med. Eg var veldig usikker på kvar eg sto, så eg vakla frå det eine ­ytterpunktet til det andre.

Sjølv trudde ho veldig sterkt som barn. Senneset diskuterte med Gud dagleg og hadde stor tru på bøner. Ho kunne be om alt frå at bussen ikkje skulle gå frå henne, eller om at dei ver så snill måtte ha meir raud gelé att på butikken, til meir alvorlege ting.

– Samtidig var eg eit barn, så eg hugsa ikkje alltid å be. Då ein grandonkel av meg døydde, ­hadde eg gløymt å be for han, sjølv om eg visste at han var sjuk. Så eg klandra meg sjølv hardt for at han døydde. Eg kan hugse at eg låg ute på ein åker heime og gret og gret.

Ho hadde også mange løyn­domar for Gud.

– Det kunne vere minne eller opplevingar som eg tenkte det var viktig at Gud ikkje visste om, så eg prøvde å blokkere somme tankar slik at han ikkje skulle sjå dei. Det var veldig vanskeleg­ å få til.

Ekstra byrde

Allereie tidleg på barneskulen, byrja ho å få symptom på alvorleg sjukdom. Grunnen til det, vil ho ikkje gå i detalj om.

– Litt fordi eg føler eg kjem til helvete om eg gjer det, sjølv om eg veit at det ikkje er slik, seier ho.

---

Ingeborg Senneset

• Fødd 17. mars 1985 i ­Sunnfjord.
• Vaks opp på Flå i Trønde­lag.
• Har to eldre brør og fleire stesysken.
• Utdanna som sjukepleiar. Var innlagt på institusjon i til saman tre år både under og etter studia på grunn av anoreksi.
• Flytta til Oslo i 2013 og vart tilsett i Aftenposten. Jobbar i avisa som journalist og skriv kommentarar om blant anna vaksiner, anti­semittisme, sjølvmord, ­alternativ medisin og ytringsfridom.
• Ga i 2017 ut boka Anorektisk, om åra som innlagt pasient.

---

Eg tykte det var vanskeleg å få grep om at det gjekk an å vere eit godt menneske utan Gud.

—   Ingeborg Senneset

Ho fortel at sjukdomen var eit resultat av ein serie uheldige ­omstende. Somme vaksne skal ha møtt henne på dårlege måtar. I tillegg var ho redd for å vere i vegen.

– Eg følte alltid at eg tok så stor plass som liten. Eg var høg, eg bråka og følte konstant at folk var litt lei av meg. Og eg ville ikkje vere ei ekstra byrde. Så eg bråka gjerne om alt mogleg anna enn det eg eigentleg burde snakka om.

Ho vart veldig oppteken av at ingen skulle vite korleis ho hadde det. Skam er eit ord ho stadig kjem tilbake til. Resultatet var mykje angst som ho ikkje visste kvar ho skulle gjere av. Så ho byrja å skade seg sjølv.

– Etter ei stund skjøna eg at dette kom til å bli oppdaga, fordi det viste utanpå kroppen. Så eg var veldig på leit etter ein måte å bedøve meg sjølv, for eg var frykteleg uroleg på innsida.

Nokre år seinare fekk ho barne- og ungdomsboka Kropp er topp i gåve. Der sto det ei historie om Malin, som hadde slutta å ete mat. Ingeborg tenkte: Det var ein kjempegod idé.

– Den historia er så viktig, for det viser kor ­utruleg tilfeldig det var at eg utvikla akkurat ­anoreksi. Hadde eg budd i Oslo, der rusmiddel er meir tilgjengeleg, kunne det like gjerne ha blitt rus. Hadde eg aldri kome over den boka, kunne eg heldt fram med sjølvskadinga. Dette er ­pasientgrupper som blir møtt på veldig forskjellege måtar, og eg skammar meg på samfunnets vegne når eg ser kor ulikt vi behandlar folk som prøver sitt beste, men som tilfeldigvis har andre symptom enn nokon andre, seier ho engasjert.

– Om eg hadde valt rus, kva er sjansen for at eg hadde jobba i Aftenposten i dag? Då hadde eg jo hatt eit rulleblad.

Svart puslespelbit

Gjennom tenåra prøvde ho å behandle seg sjølv, men vart berre sjukare og ­sjukare. Til slutt vart ho pressa til å ta imot ­behandling av sin dåverande sambuar.

Kort fortalt var ho innom tre institusjonar i ­løpet av tre år, samtidig som ho utdanna seg til sjukepleiar.

Eg følte alltid at eg tok så stor plass som liten. Eg var høg, eg bråka og følte konstant at folk var litt lei av meg.

—   Ingeborg Senneset

– Kva rolle spelte trua for deg då?

– Du tenker mykje når du er på ein slik stad. Det er ikkje sånn at du sit i ein krok og reflekterer som ein buddha, men du er oppteken av kven du er. For meg spelte trua ei stor rolle i det å plassere meg sjølv i verda og motsett.

Ho skildrar trua som ein stor, svart pusle­spelbit som ikkje passa inn nokon stad i det biletet ho hadde av seg sjølv, men ho kunne heller ikkje vere den forutan. Så ho flytta konstant rundt på brikka, for å finne ut kvar den eigentleg skulle sitte.

– Eg tykte det var vanskeleg å få grep om at det gjekk an å vere eit godt menneske utan Gud. Og at det gjekk an å ha ein moral utan Gud. Samtidig som eg tykte mange religiøse var totalt umoralske.

Tja

– Om du ser tilbake, ville du ha vore det ­religiøse forutan, eller kunne det også vere ein ressurs?

Ho vert stille, tenker litt.

– Eg har mange gongar misunnt dei som ikkje tok den omvegen om Gud, og som kanskje har vore tryggare i seg sjølv og ikkje hatt så mykje angst.

Ho meiner det var ei ulempe at trua kom i vegen for at ho kunne tenke sjølv.

– Om Gud ville noko, så kunne ikkje eg legge meg borti det. Mange gongar følte eg at eg ikkje kunne klage på ting som skjedde med meg, fordi eg fortente det. Det var eit rekneskap Gud hadde, som eg ikkje hadde innsyn i.

Samtidig kunne ho finne trøyst i Gud som barn. Dei mørkaste augeblikka var til å halde ut, fordi ho hadde nokon å be til.

– Sjukdomen utvikla seg som ein del av meg, og det religiøse var også ein del av meg. Så svaret på spørsmålet ditt er tja, seier ho og let blikket vandre over den tomme kantina.

Skam

Ho rettar på hetta på den gule genseren. Dei – og dei er mange – som følgjer henne på sosiale media, veit at genseren skjuler store tatoveringar.

For henne har internett vore ei gudegåve. Før ho vart innlagt for andre gong, byrja ho å blogge om kvardagen sin. Det gjorde at ho kunne reflektere mykje meir over sin eigen situasjon. Så møtte ho ein behandlar som ikkje var interessert i å vite kor mange brødskiver ho hadde ete den dagen, men kva ho som menneske var interessert i. Vidare følgde mange samtalar om nyheitsbiletet, draumar ho hadde hatt natta før, eller ei bok ho hadde lese.

– Om du får ro og støtte til å lese bok eller gå på kino, får det sjuke mindre plass. Og då er det også lettare å handtere at det ikkje er så viktig å definere seg som frisk.

I 2017 kom boka Anorektisk, som byggjer på blogginnlegga til Senneset. Då ho skreiv boka, vart ho «smitta­» av eigne tankar frå den tida. Mista litt grepet om kven ho er. Folk vart bekymra, Senneset vart ­veldig tynn.

– Var boka verdt det?

– Kvar einaste gong eg ­snakkar om sjukdomen, inkludert no, tenker eg at det ikkje er det. Eg må ned og hente opp noko som eg skammar meg sånn over kvar einaste gong.

Samtidig kjenner ho på eit ­ansvar – ein verdi ho set høgt i dag, som ikkje-truande.

– Om eg ikkje fortel, som har såpass mykje ressursar... Eg veit at der er mange historier der ute som aldri vil nå offentlegheita, anten fordi dei ikkje overlevde eller fordi ingen høyrer på dei.

Ironi

Ho går for å finne eit toalett. Når ho er tilbake, har ho ­allereie rokke å tenkt at dette må vere det dårlegaste Min tro-intervjuet nokon gong.

– Kvar einaste gong eg gjer ­eller seier noko, skriv eller postar eit innlegg, er eg livredd for kva folk kjem til å syns. Redd for at dei endeleg ser kor dum eg ­eigentleg er.

– Men du skriv jo kommentarar i ei av landets største aviser?

– Ja! Er det ikkje ironisk? Eg likar ikkje merksemd, og så gjer eg det. Eg har vel berre bestemt at det eg driv med er viktigare enn at eg sjølv tykkjer det er ubehageleg.

Flytande prikk 

– Vi har vore innom kva som gjorde det vanskeleg å vere kristen. Kva er det vanskelegaste ved å vere ateist?

– Det kan vere ille å bli oppfatta som kald. For du treng ikkje å tru på Gud for å ha empati, heldigvis. Men det vanskelegaste er nok at eg til sjuande og sist berre står til rette overfor meg sjølv. For meg er det veldig sterkt å skulle bere det.

Det tok lang tid før ho innsåg at ho ikkje trudde. For då ville ho berre vere ein flytande prikk i verdsrommet som ikkje skulle nokon plass og som ikkje hadde nokon. Ho tykkjer framleis det kan vere einsamt.

Reaksjonane frå somme i familien då ho kom ut som ateist, var harde.

– Eg fekk beskjed om at eg kom til å kome til helvete og brenne i evig tid, som jo var mi største frykt. Andre trudde ikkje på meg og sa dei ville vente til eg fann den riktige vegen att. Og så var det ein del som forklarte det med sjukdom. Eg var jo innlagt då det skjedde, så dei tenkte vel at eg berre hadde blitt endå meir gal, seier ho og smiler svakt.

– Dette var folk som eg trudde og trur er veldig glade i meg, og i deira røynd var eg i ferd med å bli fortapt. Så reaksjonane kom av omsorg. Men det er jo ein forferdeleg måte å gi omsorg på.

SE VIDEO: Ingeborg Senneset svarer på spørsmålet: Hva er meningen med livet?

---

4 raske

• Gud er: Relevant.
  Eg klarar meg ikkje utan: Ord.
  På min gravstein skal det stå: Ikkje få panikk.
  Boka alle må lese: Maus: En overlevendes fortelling av Art Spiegelman.

---